Η διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ

Με την ίδρυσή της την επαύριον του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ΕΕ αποσκοπούσε στη διασφάλιση και προαγωγή της ειρήνης στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, συμφωνήθηκε ότι οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με συμφωνία ή συναίνεση. Η δομή των κύριων θεσμικών οργάνων της ΕΕ και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεως εντός αυτών αποτελούν ευθεία αντανάκλαση αυτής της ανάγκης.  Εμπλέκουν τους πολίτες στη διαμόρφωση της πολιτικής και της νομοθεσίας, ενώ οι συζητήσεις και οι αποφάσεις τους χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και προσβασιμότητα.

Το γνωστό και ως «θεσμικό τρίγωνο» –δηλαδή Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ– είναι αρμόδιο για αυτή τη σύνθετη διαδικασία λήψης αποφάσεων που ονομάζεται Συνήθης νομοθετική διαδικασία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νομοσχέδια, και στις περισσότερες των περιπτώσεων πρέπει να συμφωνήσουν επ’ αυτών τόσο το άμεσα εκλεγμένο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και το Συμβούλιο της ΕΕ (οι κυβερνήσεις των 28 κρατών-μελών της ΕΕ).

Αυτή η τυποποιημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων, γνωστή ως «συναπόφαση» εφαρμόζεται για την ευρωπαϊκή νομοθεσία σε ποσοστό περίπου 85% –σε τομείς πολιτικής όπως η οικονομική διακυβέρνηση, η μετανάστευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, το περιβάλλον και η προστασία του καταναλωτή. Στο πλαίσιο αυτής της επίσημης διαδικασίας, και εφόσον είναι απαραίτητο, εξέχουσας σημασίας είναι οι άτυπες τριμερείς συναντήσεις ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή, γνωστές ως «τριμερής διάλογος», με τη Επιτροπή να αναλαμβάνει τις απαιτούμενες πρωτοβουλίες για τον συμβιβασμό των θέσεων των άλλων δύο αντιπροσωπειών.

Κατά τη φάση του σχεδιασμού νέας πολιτικής πρωτοβουλίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διενεργείται δημόσια διαβούλευση καθώς και διαβουλεύσεις με ενδιαφερόμενους φορείς και εθνικούς εμπειρογνώμονες. Η Επιτροπή προετοιμάζει «Εκτίμηση επιπτώσεων» προσδιορίζοντας δυνητικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες που η συγκεκριμένη πολιτική πρωτοβουλία ενδέχεται να επιφέρει. Τα εθνικά κοινοβούλια ενημερώνονται και μπορούν να διατυπώσουν επίσημα τις επιφυλάξεις τους εάν πιστεύουν πως το συγκεκριμένο θέμα θα ήταν καλύτερα να αντιμετωπιστεί σε εθνικό μάλλον παρά σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η νομοθετική πρόταση που δημοσιεύει η Επιτροπή αποστέλλεται προς εξέταση στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Οι απόψεις της Επιτροπής των Περιφερειών και της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ζητούνται υποχρεωτικά προτού το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο καταλήξουν σε τελική απόφαση. Η νομοθετική πράξη υιοθετείται με τη συμφωνία Κοινοβουλίου και Συμβουλίου.

Η Συνθήκη της Λισσαβώνας εισήγαγε επίσης πρόσφατα την Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών, με στόχο την ενίσχυση της άμεσης δημοκρατίας στην ΕΕ με την παροχή στους Ευρωπαίους πολίτες δικαιώματος προώθησης των δικών τους προτάσεων.  

Αυτός είναι ο βασικός τρόπος λειτουργίας της διαδικασίας, ωστόσο πάντοτε υπάρχουν εξαιρέσεις. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις δικαιοδοσίες της ΕΕ στους διάφορους τομείς πολιτικής. Σε κάποιους τομείς η ΕΕ δεν διαθέτει νομοθετική αρμοδιότητα και μπορεί μόνο να παρεμβαίνει για την υποστήριξη, το συντονισμό ή την συμπλήρωση της δράσης των κρατών-μελών.

"Η Νομοθετική Διαδικασία στην ΕΕ"
(παραγωγή 2011), Πηγή: EuroparlTV