Παρά το γεγονός ότι οι οδικές μεταφορές είναι ασφαλέστερες σε σχέση με το παρελθόν, εξακολουθούν να είναι πολύ πιο επικίνδυνες από ό, τι τα άλλα μέσα μεταφοράς. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν ακόμα περισσότερες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ για την πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων και την ελαχιστοποίηση των θανάτων και των τραυματισμών λόγω τροχαίων. Για το σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να αναλάβουν την πολιτική δέσμευση που απαιτείται για την υιοθέτηση μιας στρατηγικής της ΕΕ για την οδική ασφάλεια και να αναζητήσουν κοινό έδαφος για τη σύγκλιση των διαφορετικών προτύπων που ήδη υπάρχουν σχετικά με τη ροή της κυκλοφορίας, την ποιότητα των οδικών υποδομών, την οδική συμπεριφορά και τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι πολίτες αντιλαμβάνονται την οδική ασφάλεια.

Ωστόσο, η βελτίωση της οδικής ασφάλειας και η εγγύηση της ίσης μεταχείρισης για αντίστοιχες οδικές συμπεριφορές δεν ήταν, μέχρι τώρα, εύκολη υπόθεση. Η οδηγία 2011/82/ΕE διασφαλίζει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών για συγκεκριμένα αδικήματα οδικής κυκλοφορίας που διαπράττονται σε κράτος μέλος όταν το όχημα είναι καταχωρημένο σε άλλο κράτος μέλος. Παρ' όλα αυτά, η παρούσα οδηγία δεν περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με: την εναρμόνιση των κανόνων της ΕΕ για τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος κυρώσεων, την ανταλλαγή δεδομένων και την αποθήκευση αρχείων για τους οδηγούς, την προώθηση ενός κοινού συστήματος ελέγχου και μια πολιτική καθιέρωσης ασφαλίστρου που να βασίζεται στα αρχεία για τους οδηγούς.

Η τεχνολογία στην υπηρεσία της πολιτικής μεταφορών της ΕΕ

«Ας φανταστούμε ένα μεταφορικό σύστημα στο οποίο: τα ατυχήματα είναι σπάνια, η κυκλοφορία ρέει ομαλά, ακόμη και κατά τις ώρες αιχμής, οι χρόνοι ταξιδιού είναι αξιόπιστοι, η πληροφόρηση για τις μετακινήσεις είναι παντού διαθέσιμη, εύκολα προσβάσιμη και ακριβής, ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση και η σπατάλη καυσίμου λόγω μποτιλιαρίσματος ανήκουν στο παρελθόν». 

Αυτό είναι το ευρέως αποδεκτό όραμα για τα Ευφυή Συστήματα Μεταφορών (ITS). Ωστόσο, αυτό που πραγματικά προσφέρουν τα εν λόγω Συστήματα είναι λύσεις σε όσους τις χρειάζονται: τους χρήστες, την οικονομία, το περιβάλλον. Η εξάπλωση των εφαρμογών ITS καθώς και τα απαραίτητα μέτρα πολιτικής, μπορούν να ανταποκριθούν με επιτυχία στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα συστήματα μεταφορών σήμερα. Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Οδική Ασφάλεια επικεντρώνεται σε μια συστημική προσέγγιση στο πρόβλημα: υπεύθυνη οδική συμπεριφορά, εφαρμογή των κανόνων και ενίσχυση της ασφάλειας των οχημάτων μέσω της στήριξης της τεχνολογικής προόδου, της βελτίωσης των συνθηκών κυκλοφορίας και της χρήσης των Τεχνολογιών των Πληροφοριών και των Επικοινωνιών (ICT) που αποτελεί τον πυρήνα των Ευφυών Συστημάτων Μεταφορών.

Η χρήση των ITS στις οδικές μεταφορές στην Ευρώπη παραμένει, ωστόσο, άνιση. Η Επιτροπή κατά την έναρξη του σχεδίου δράσης των ITS κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα συνονθύλευμα εθνικών, περιφερειακών και τοπικών δράσεων που επιβραδύνουν τη συνολική ανάπτυξη και αδυνατούν να παρέχουν απρόσκοπτα υπηρεσίες. Ζητήματα όπως η πρόσβαση των δεδομένων, η διαλειτουργικότητα και τα κοινά πρότυπα χρήζουν περαιτέρω συζήτησης.

Η διατήρηση και ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων μεταφορών, χωρίς σπατάλη πολύτιμων πόρων

Η ζήτηση για τις μεταφορές εντείνεται, ενώ ταυτόχρονα οι υποδομές παρακμάζουν και οι δημόσιες επενδύσεις συρρικνώνονται. Η οδηγία 2008/96/ΕΚ παρέχει το νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ για τη διαχείριση της ασφάλειας των οδικών υποδομών, καθιερώνοντας διαδικασίες που στοχεύουν στη βελτίωση της ασφάλειας του οδικού δικτύου.

Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία είναι σήμερα η πιο σημαντική πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ για τα έργα και τις πολιτικές στον τομέα των μεταφορών. Στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της ΕΕ τα κεφάλαια αυτά διατίθενται για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ ανεπτυγμένων και λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών και ως εκ τούτου την επίτευξη μεγαλύτερου βαθμού σύγκλισης και εδαφικής συνοχής.

Επιπλέον, η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ για τα σχέδια κοινού ενδιαφέροντος διατίθεται και στο πλαίσιο της πολιτικής TEN-Τ, μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου CEF - Connecting Europe, εξασφαλίζοντας € 26 δισ. για την περίοδο 2014-2020, ενώ το πρόγραμμα Horizon 2020 για το 2014 και 2015, αναμένεται να προσδιορίσει τις καινοτόμες πολιτικές και τεχνολογίες που απαιτούνται για τη μετάβαση προς τις έξυπνες υποδομές και τα έξυπνα οχήματα.

Τέλος, καινοτόμα προγράμματα χρηματοδότησης, όπως οι συμπράξεις δημόσιου - ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) αποτελούν μια εναλλακτική λύση στο παραδοσιακό οικονομικό μοντέλο των δημόσιων δαπανών για την κατασκευή νέων υποδομών, τη διατήρηση των υφιστάμενων και την παροχή διαφόρων νέων υπηρεσιών.

Η Ελληνική Προεδρία επιδιώκει να θέσει προς συζήτηση αντίστοιχα ζητήματα, καθώς η εκπόνηση μιας στρατηγικής για την οδική ασφάλεια συνιστά πρόκληση, στην οποία η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί. Για το σκοπό αυτό, στην άτυπη συνάντηση των Υπουργών Μεταφορών (8 Μαΐου) και στο συνέδριο για την Ημέρα Οδικής Ασφάλειας (9 Μαΐου), υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, εμπειρογνώμονες, ενδιαφερόμενα μέρη και ιθύνοντες θα συναντηθούν για να ανταλλάξουν τεχνογνωσία, να προτείνουν βασικές δράσεις και να συζητήσουν καλές πρακτικές, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις ευκαιρίες για την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών πολιτικών για τις μεταφορές.